Aangezien er in Rwanda niet al te veel dingen gebeuren die nauw met ons vakgebied hebben te maken, wilden we de happening rond het uitdelen van hoortoestellen in Rwanda natuurlijk niet missen. We hadden al een aantal niet al te positieve verhalen over het gebeuren gehoord maar wilden natuurlijk ook met eigen ogen zien hoe het een en ander in zijn werk ging. Vandaar dat wij afgelopen vrijdag niet naar ons kantoortje in KIE gingen maar naar het CineStar Movie Theatre in de wijk Nyamirambo in Kigali waar die dag de happening zou plaatsvinden. De organisatie die de hoortoestellen uitdeelt, heet 'So the World may hear'. Deze organisatie wordt voornamelijk gesponsord door de Starkey Hearing Foundation (voor niet ingewijden Starkey is een hoortoestellenfabrikant).

So the World may hear was voor de eerste keer in Rwanda en heeft afgelopen week eerst twee dagen in Ruhengeri en daarna drie dagen in Kigali hoortoestellen uitgedeeld. Ze waren verder deze maand al in Kenia en Uganda geweest en gaan komende weken nog naar Burundi en Zanzibar (Tanzania). Wij hadden er voor gekozen om vrijdag bij het uitdelen te zijn omdat ze dan de kinderen van diverse scholen voor doven zouden ontvangen. Op de andere twee dagen in Kigali werden hoortoestellen aan volwassenen gegeven.

In de afgelopen maanden waren van degenen die voor een hoortoestel in aanmerking wilden komen, afdrukken van één of beide oren gemaakt. Deze afdrukken zijn vervolgens naar Amerika gestuurd waar ze werden gebruikt om er oorstukjes van te maken. De uitdeling zelf is echt een massa gebeuren. Zo werden er in Kigali verspreid over drie dagen ongeveer 1750 personen verwacht. Wanneer de mensen aankomen, worden eerst de oorstukjes uitgedeeld welke de mensen dan in hun oren moeten doen. Vervolgens worden ze door een persoon ontvangen die een of twee hoortoestellen voor ze uitkiest. De personen die de uitdeling doen zijn Amerikanen. Ze hebben geen of nauwelijks kennis van audiologie. Er wordt wel volgens een vast protocol gewerkt en er waren diverse Rwandese vrijwilligers die voor de vertaling naar het Kinyarwanda konden zorgen. Volgens het protocol wordt als eerste een hoortoestel geprobeerd van een bovengemiddelde sterkte. Dit toestel wordt bij diverse standen van de volumeregelaar geprobeerd tot de slechthorende/dove zegt dat het goed van sterkte is. Tijdens het testen zegt de uitdeler dan steeds 'babababa..'. Als de volumeregelaar dan een laag volume heeft, wordt een zwakker hoortoestel geprobeerd. Wanneer het volume heel hoog moet of als het maximale volume nog niet luid genoeg is, wordt een sterker hoortoestel geprobeerd. Mocht dit laatste ook niet tot een bevredigend resultaat leiden of krijgt de uitdeler geen goede indruk dan wordt de volwassene of het kind doorverwezen naar iemand met meer hoortoestelaanpassing ervaring. Nadat de persoon zijn hoortoestel(len) had ontvangen, werd hij naar het uitgiftepunt van batterijen geleid waar ze per hoortoestel 30 batterijen kregen en vervolgens werd er een korte uitleg gegeven over hoe het hoortoestel moet worden behandeld. Deze laatste informatie werd ook nog op schrift meegegeven.

Aangezien de organisatie mensen te kort kwam omdat er al mensen weer terug naar Amerika waren, werden wij al snel gevraagd of we wilden helpen. Wendy heeft zich nuttig gemaakt met het uitdelen van batterijen. Rens heeft meegelopen met degene met meer hoortoestelaanpassing ervaring en tevens de vrouw van de oprichter van Starkey (Hearing Foundation) Bill Austin. In eerste instantie vooral om te kijken hoe dat ging en wat te helpen maar op het einde heeft hij ook bij een aantal kinderen de hoortoestellen zelf aangepast.

Hoewel het uitdelen van hoortoestellen sympathiek overkomt en er een aantal Rwandezen heel dankbaar zullen zijn, kun je toch je vraagtekens bij het gehele gebeuren zetten. Zo wordt er absoluut niet in de organisatie van het ontvangende land geïnvesteerd. Er worden geen mensen opgeleid om oorstukjes te maken of hoortoestellen te repareren. Zelfs voor de batterijen wordt niets geregeld. Hoewel Starkey van plan is om binnen één of twee maanden terug te komen om te kijken hoe het gaat, is het maar zeer de vraag hoelang mensen van hun hoortoestel(len) zullen 'genieten'. Het zou zelfs kunnen zijn dat het uitdelen van hoortoestellen zoals nu is gedaan, uiteindelijk voor Rwanda nadelig is omdat Rwandese initiatieven op dit gebied voorlopig niet nodig zijn.

Ook de wijze van aanpassing is zeker voor kinderen verre van ideaal. Zo wordt er geen rekening mee gehouden als iemand snel last heeft van harde geluiden want dat wordt niet gecontroleerd. Audiogrammen worden niet gemaakt maar er wordt uitgegaan van een min of meer even groot gehoorverlies voor alle frequenties wat zeker niet altijd het geval is. De hoortoesteldrager moet zelf aangeven wat hij prettig vindt op het moment van aanpassing en dat kan zeker als je nooit hebt gehoord of al vrij lang doof of slechthorend bent, verschillen van wat na een paar weken prettig is.

Voor de dove Rwandese kinderen kwam daar nog bij dat er geen gebarentolken aanwezig waren en er niet aan voorbereiding van de dag was gedaan. Scholen waren niet voorgelicht over wat ze konden verwachten. Vele kinderen waren voor het eerst in Kigali en waren daardoor al zeer gespannen. Als er dan weinig wordt uitgelegd en er ook nog weinig tijd is voor het uitproberen van een hoortoestel dan is de kans op een niet juist aangemeten hoortoestel zeer groot.

Daarnaast kan worden afgevraagd of kinderen die met zes klassen les krijgen in één grote ruimte, wel zo blij moeten zijn met hoortoestellen die geluiden laten horen die alleen maar afleiden. Ook is het de vraag of de leerkrachten die meestal zonder stem lesgeven nu wel hun stem gaan gebruiken. Kortom er is waarschijnlijk nog aardig wat werk nodig om te voorkomen dat hoortoestellen zeker voor doven geen slechte naam in Rwanda krijgen.

Wendy en Rens