Afgelopen dinsdag hebben we, zoals Rens al aankondigde, een bezoek gebracht aan twee scholen in Butare. De eerste was een dovenschool en de tweede was een school voor regulier onderwijs, met in die school één klas waarbij dove en horende kinderen gecombineerd bij elkaar zaten. Nu, eerst het verhaal over de dovenschool. Na 's morgens eerst twee en half uur gereden te hebben door een fantastisch landschap met groene heuvels vol akkers, bananenplantages en allerlei soorten huisjes, kwamen we aan op de dovenschool in Butare. We hadden daar afgesproken met twee andere vrijwilligers die ook binnen het disability-team van VSO werken. ( Hussein een leerkracht uit Kenia en April die we ook al in King Faisal-ziekenhuis hadden ontmoet). Zij zouden ons gaan rondleiden op de school. Ondanks dat de meeste leerkrachten daar op school vooraf niet op de hoogte waren van ons bezoek, werden we zeer gastvrij en enthousiast ontvangen. Iedereen maakte in de klas even tijd voor ons, en zowel de kinderen als de leerkrachten waren erg spontaan! Fijn!

We zijn begonnen met een uitgebreide rondleiding en een kort bezoekje aan alle klassen. De school heeft ongeveer 200 leerlingen verdeeld over 10 klassen. De jongsten zijn 6 en de oudsten zijn al in de 20. Ze hebben 2 soorten groepen op school; de gewone lesgroepen en de groepen die zich voorbereiden op een overstap naar inclusief onderwijs op het regulier. Deze laatste groepen kinderen werken met het curriculum dat ook wordt gegeven op de reguliere basisscholen. Er zijn ook groepen voor jongeren die worden voorbereid op de beroepspraktijk (vocational training). Zij leren technische vaardigheden (jongens) en naaien/ breien (meisjes). Rens heeft 's middags even gekeken bij de audiologie op school. Alhoewel er wel een audiologie-kamer is, moet er op dat gebied nog veel gebeuren. Geen van de kinderen draagt oorhangers (de paar oorhangers die op de school aanwezig waren, waren kapot) en CI is hier nog helemaal niet aan de orde. De voertaal op school is dus gebarentaal. Alle kinderen en ook de leerkrachten kunnen goed gebaren. Sommige leerkrachten gebruiken tijdens de les gebaren met daarbij stem omdat er ook kinderen zijn die nog wel hoorresten hebben. Natuurlijk hebben we wel met de kinderen gecommuniceerd, dat was leuk maar ook nog best lastig! Een basaal/formeel gesprekje konden we wel voeren maar als de kinderen in al hun enthousiasme van alles begonnen te vertellen en te vragen, dan werd het toch wel een beetje ingewikkeld, want de Rwandese gebarentaal is toch wel anders dan de Nederlandse....... De kinderen waren allemaal opvallend enthousiast, open , en zelfverzekerd in hun communicatie. Ze vroegen van alles en als het niet meteen lukte, bleven ze toch proberen. Echt goed om te zien!! Gaandeweg hebben we door de dag heen natuurlijk wel wat meegekregen van de Rwandese gebarentaal. Ik vind het altijd erg mooi om te zien hoe nauw taal en cultuur met elkaar verbonden zijn. Hier een paar voorbeeldjes die dat illustreren. Het gebaar voor ‘keuken' in Rwanda verwijst naar aan het aanblazen van een vuurtje waar op gekookt wordt. Het gebaar voor 'school' verwijst naar de manier waarop de kinderen hier in Rwanda worden geacht zich te gedragen. Het gebaar is: twee armen netjes over elkaar (en stil zitten). Dat is hier dus het gebaar voor school. Verder; bij het gebaar voor ‘wit' wijzen ze hier naar het (bijna) enige aan hun lijf dat wit is, hun tanden. Die gebaren zijn bij ons in Nederland heel anders. Dit laat maar weer eens zien hoe de gebarentaal en de cultuur onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Mooi om dat zo te ervaren! Aan het eind van de middag hebben we nog even een bezoekje gebracht aan een reguliere school, waar ze een klas hebben waar dove en horende kinderen bij elkaar zitten. Er staan twee leerkrachten voor die klas. De reguliere leerkracht en een leerkracht van de dovenschool, die de groep dove kinderen binnen deze klas helpt met de lesstof en de instructie in gebarentaal geeft. De horende kinderen in deze school gaan slechts een dagdeel ( 's morgens of 's middags) naar school. Dat is een gevolg van de opzet van het onderwijs in Rwanda. Om ervoor te zorgen dat de aantallen kinderen in de klassen nog een beetje beheersbaar blijven, werken ze met een dubbel-shift. Er wordt dus onderwijs gegeven in twee ‘shifts'. 's Morgens vroeg gaat de eerste groep kinderen naar school; die kinderen hebben les tot ongeveer 12 uur. Daarna komt ‘s middags de tweede groep kinderen. Die hebben dan de hele middag les. De leerkracht geeft dus twee keer op een dag dezelfde lessen. Nu hebben ze voor de dove kinderen op die reguliere school een constructie bedacht waarbij de dove kinderen de hele dag aanwezig zijn. Op die wijze krijgen zij de lesstof twee keer aangeboden. Herhaling van de lesstof dus. Het is een soort van oplossing, maar voor de kinderen waarschijnlijk wel zwaar! Zo zie je dat overal wordt nagedacht over de integratie en inclusie in het onderwijs. In Nederland is het thema van integratie van dove kinderen in het regulier onderwijs actueel, maar in een ontwikkelingsland als Rwanda dus ook! Volgende keer weer meer!

Groetjes,

Wendy